Σε ολοκληρωμένη μορφή η συνέντευξη-συζήτηση με μέλος της Εργατικής Σύσκεψης-Κόκκινης Γραμμής για τον αγώνα ενάντια στο κυριακάτικο άνοιγμα των καταστημάτων, μέρος της οποίας δημοσιεύτηκε στο τχ. 7 του περιοδικού Η Σφήκα.
(Επιμέλεια: Hobo)
— ❦ —
Τον περασμένο Μάρτιο η κυβέρνηση αποφάσισε να εφαρμόσει πιλοτικά το μέτρο του ανοίγματος όλων των εμπορικών καταστημάτων της επικράτειας για 7 Κυριακές το χρόνο, με την προοπτική, αν εκτιμήσουν ότι πάει καλά, να ανοίγουν όλες τις Κυριακές του χρόνου. Καταρχάς γιατί πιστεύεις ότι τα αφεντικά θέλουν το άνοιγμα των μαγαζιών τις Κυριακές; Αφού, μπορεί να πει κάποιος βάσιμα, ότι έχουν πρόβλημα στην αγοραστική κίνηση τις καθημερινές, τι παραπάνω θα τους πρόσφερε να ανοίγουν και την Κυριακή δηλαδή;
Υπάρχουν 2 λόγοι. Ο ένας είναι οικονομικός. Σε περίοδο κρίσης τα αφεντικά θέλουν όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο για να πουλάνε τα προϊόντα τους, να εισπράττουν χρήμα για να το ξαναβάζουν στην παραγωγή. Ο δεύτερος λόγος είναι πολιτικός και έχει σχέση με δύο πράγματα: με την πολιτική των τραπεζών που λέει απόλυτη ελευθερία της αγοράς, το γνωστό νεοφιλελεύθερο μοντέλο, που χρησιμοποιεί το εμπόριο ως πειραματικό εργαστήρι για όλους τους άλλους κλάδους και το δεύτερο είναι η καθιέρωση στη συνείδηση της νέας φουρνιάς της εργατικής τάξης ότι δεν υπάρχει τίποτα σταθερό στην εργασία. Γι’αυτό και στο εμπόριο έχουμε δίωρα, τρίωρα, πεντάωρα, δεκάωρα, δεκαοχτάωρα, δουλειά στις αργίες κλπ. Ότι δηλαδή ο εργαζόμενος ανάλογα με την ώρα που υπάρχει δουλειά, θα είναι στη διάθεση του εργοδότη, χωρίς να υπάρχει τίποτα σταθερό.
Ωστόσο, υπάρχουν και διαφωνίες μεταξύ των αφεντικών. Κάποιοι εμπορικοί σύλλογοι αντιδρούν στο Κυριακάτικο άνοιγμα των μαγαζιών, ο Κροκίδης που είναι πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, της ομοσπονδίας των μικρο εμπόρων, έφυγε από τη ΝΔ στη βάση της διαφωνίας του γι’ αυτό το μέτρο, η ομοσπονδία τους προσέφυγε στο ΣΤΕ (Συμβούλιο της Επικρατείας) ενάντια στην απόφαση του ανοίγματος… Τι διαφαίνεται από αυτό το πράγμα;
Διαφαίνεται, όσο κι αν ακούγεται περίεργο, η καθιέρωση του ευρωπαϊκού μοντέλου ανάπτυξης. Η Ελλάδα, είναι καθυστερημένη σε σχέση με αυτό, για ιστορικούς και πολιτικούς λόγους, γι’ αυτό έχει ένα τόσο μεγάλο αριθμό μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Οι μικροί εργοδότες προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα σε αυτές τις συνθήκες (γι’ αυτό αντιδρούν στο άνοιγμα των μαγαζιών τις Κυριακές).
Το ίδιο συμβαίνει και στο κατασκευαστικό κεφάλαιο και στον αγροτικό τομέα και σε άλλους παραγωγικούς τομείς που υπάρχει ένα κομμάτι του κεφαλαίου που προσπαθεί να μονοπωλήσει την παραγωγή και ένα άλλο που προσπαθεί να επιβιώσει σε αυτές τις συνθήκες.
Άρα τα μικρά αφεντικά διαφωνήσανε γιατί φοβούνται την καταστροφή τους, δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στον ανταγωνισμό ξέρω γω.
Τα μικρά αφεντικά διαφωνούν γιατί βλέπουν την καταστροφή τους και γιατί προσβλέπουν στα μεγάλα κέρδη ή στα σοβαρά κέρδη που είχαν την περίοδο της οικονομικής ανάπτυξης. Στην περίοδο της ανάπτυξης ανοίγανε καθημερινά χιλιάδες επιχειρήσεις αλλά κλείνανε κιόλας, όταν όλα λειτουργούσαν σχετικά ομαλά. Τώρα βλέπουμε να κλείνουν χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις χωρίς να ανοίγουν αντίστοιχες.
Το μοναδικό συμφέρον των μικρών αφεντικών είναι –αφού αργά ή γρήγορα θα κλείσουν τα μαγαζιά τους και η μοίρα τους είναι προδιαγεγραμμένη- να συμπαραταχθούν- με τον αγώνα των εργαζομένων.
Αυτή η πρόσκαιρη φαινομενική σύμπλευση συμφερόντων από μόνη της δεν είναι κάτι κακό. Από την πλευρά της πάλης και του μέλλοντος των εργαζομένων όμως, δεν είναι αυτή που θα μας λύσει το πρόβλημα. Εννοώ, το αν συμπαραταχθούμε εμείς με τους μικρούς που φοβούνται ότι θα καταστραφούν από τα μονοπώλια. Να μην ξεχνάμε ότι στους μικρούς εργοδότες πολλές φορές οι συνθήκες είναι δέκα φορές αθλιότερες από τα μεγάλα μαγαζιά. Από όλες τις απόψεις: απλήρωτοι εργαζόμενοι, δεν κολλάνε ένσημα τα αφεντικά, υπερεντατικοποίηση της δουλειάς στο όνομα του «να βγει το μαγαζάκι», συνθήκες δηλαδή πολλές φορές πολύ πιο άθλιες από αυτές στις μεγάλες οργανωμένες μονάδες. Το συμφέρον των εργαζομένων στο σύνολο τους είναι να εξαλείψουν τους άθλιους μισθούς και τις άθλιες συνθήκες δουλειάς που έχουν είτε στα μικρά, είτε στα μεγάλα μαγαζιά. Οι εμποροϋπάλληλοι έχουν αυτοτελή συμφέροντα σε σχέση με τους μικρομεσαίους στο θέμα του ανοίγματος των καταστημάτων τις Κυριακές. Τα οποία μόλις λυθεί το θέμα με τις Κυριακές, είτε έτσι, είτε αλλιώς, θα μπουν στην πρώτη γραμμή της πάλης.
Εκείνη την περίοδο ο ΣΥΒΧΑ παίρνει την πρωτοβουλία και καλεί διάφορες συλλογικότητες εργαζομένων, εργατικές συνελεύσεις, συνελεύσεις γειτονιάς, κλπ για τη δημιουργία ενός συντονιστικού ενάντια στο Κυριακάτικο άνοιγμα των μαγαζιών. Εσύ δεν είσαι εμποροϋπάλληλος, δηλαδή με μια έννοια δεν σε καίει το άνοιγμα των μαγαζιών τις Κυριακές, γιατί συμμετείχες από την πρώτη στιγμή στο συντονιστικό;
Η Εργατική Σύσκεψη-Κόκκινη Γραμμή συμμετείχε στο συντονιστικό επειδή θεωρούσε ότι παρόλο που δεν είναι το μείζων θέμα της εποχής, έχει στοιχεία που μπορούν να οδηγήσουν και σε επαφή με μια μεγάλη μάζα εργαζομένων, σε αντίθεση με πριν 15 χρόνια ας πούμε που σε απόλυτο αριθμό ήταν το 1/3 του σημερινού και σε σύγκρουση και να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις μιας μικρής νίκης στην επίθεση που δεχόμαστε.
Στο συντονισμό συμμετέχουν συνελεύσεις γειτονιάς, ελάχιστα σωματεία (όχι του εμπορίου) και διάφορες εργατικές συλλογικότητες. Νομίζω ότι το σκεπτικό που προβάλλαμε εμείς και εν μέρει υιοθετήθηκε ήταν ότι δεν μπορείς να πας άλλο βήμα πίσω στον τομέα του εμπορίου. Αυτό δεν είναι σχήμα λόγου, πιστεύαμε και πιστεύουμε ότι εξέφρασε και εκφράζει την κατάσταση των εμποροϋπαλλήλων, με τα δίωρα, τρίωρα δουλειάς, τις απολύσεις, την εντατικοποίηση, ε το να τους σπάσεις και το τελευταίο πράγμα που τους έχει απομείνει, δηλαδή την Κυριακή, όντως ήτανε το μείζων θέμα γι’ αυτούς. Εντάξει ο άλλος που έχει φάει 30% μείωση μισθού, είναι κι αυτό ένα σοβαρό θέμα, αλλά μέσα στο όλο πλαίσιο που έχει τεθεί, ήταν κι αυτό κάτι οριακό για την συνείδηση τους και για την εργασιακή τους πορεία και αυτό φάνηκε από τις παραιτήσεις…
Παραιτήσεις;
Ναι. Μόλις ψηφίστηκαν οι 52 Κυριακές αργότερα, κάποιος κόσμος έφυγε από τα μαγαζιά, επειδή δεν μπορούσε να δουλεύει 7 ημέρες τη βδομάδα.
Είπες πριν ότι ο κλάδος του εμπορίου είναι ένα πειραματικό εργαστήρι. Για ποιο λόγο τον θεωρείς ένα πειραματικό εργαστήρι;
Κυρίως για το θέμα του ωραρίου εργασίας. Επειδή η κίνηση των καταναλωτών στο μαγαζί στην ημερήσια βάση δεν είναι σταθερή, αυτό είναι το βασικό επιχείρημα των εργοδοτών, πατώντας πάνω σε αυτό το υπαρκτό θέμα, το οποίο όμως μέχρι 5-6 χρόνια πριν λυνόταν με κάποιους τρόπους, εκεί πάνω βασιστήκανε για να αλλάξουν το ωράριο των εμποροϋπαλλήλων, με αποτέλεσμα να μην ξέρει κανένας τι ώρα πιάνει δουλειά, τι ώρα σχολάει, πόσες ώρες θα δουλεύει αυτή την βδομάδα, ή τον άλλο μήνα, όταν έχει δουλειά θα δουλεύει 13 ώρες κλπ. Ήταν το ιδανικό μοντέλο γιατί ας πούμε σε ένα εργοστάσιο δεν θα μπορούσε να δουλέψει με τόσο άμεσο τρόπο, δουλεύει σ’ ένα βαθμό δηλαδή, αλλά η παραγωγή είναι παραγωγή, στον κατασκευαστικό τομέα η κατασκευεή είναι κατασκευή, ενώ στο εμπόριο η περιοδικότητα της κίνησης των καταναλωτών (νωρίς το πρωί ή το μεσημέρι λίγη) είναι κάτι ιδιαίτερο. Πάτησαν πάνω σε αυτό, για να περάσουν ότι πιο άθλιο έχει περάσει για εργαζόμενο και διαπαιδαγωγώντας -επειδή μιλάμε για νεαρές ηλικίας- τις επόμενες γενιές εργαζομένων σε αυτό το μοντέλο. Πριν 10 χρόνια όταν πιάναμε δουλειά δεν ρωτάγαμε πόσες ώρες θα δουλέψουμε, θεωρούσαμε δεδομένο το 8ωρο ή το 7ωρο στην οικοδομή, το κι αυτό αφορούσε το 90% των εργαζομένων.
Είναι κι ένας λόγος για να ναι πειραματικό εργαστήρι το εμπόριο, ότι σε αυτό τον κλάδο είναι και πολύ ανοργάνωτη η εργατική τάξη; Έχουμε δει και στην ελληνική εμπειρία προσπάθειες οργάνωσης που χωλαίνουν….
Νομίζω ότι το εμπόριο είναι ένας πρόσφορος χώρος για να υπάρχουν μειωμένες εργατικές αντιστάσεις για δύο λόγους: ο πρώτος είναι ο κατακερματισμός των εργαζομένων σε πολλά μικρά μαγαζιά, εφόσον γνωρίζουμε ότι η συγκεντροποίηση των εργαζομένων αργά ή γρήγορα είναι παράγων δύναμης και το χουμε ζήσει εμείς τουλάχιστον από την εμπειρία μας, γι και στις αλυσίδες των μεγάλων μαγαζιών όπως π.χ. Praktiker, Makro, κλπ, υπάρχουν οργανώσεις των εργαζομένων. Ο δεύτερος λόγος είναι πιθανότατα το νεαρό της ηλικίας. Πρόκειται για μια δουλειά που μπορεί να προσεγγίσει ευκολότερα τις νέες φουρνιές εργαζομένων, ξέρεις ευκαιριακή δουλειά, προσωρινή, κλπ
Γνωρίζω ότι ένα από τα πρώτα ζητήματα συζήτησης μέσα στο συντονιστικό ήταν το εξής: απευθυνόμαστε κυρίως στους καταναλωτές και τους ζητάμε να μην ψωνίζουν τις Κυριακές ή απευθυνόμαστε κυρίως στους εργαζόμενους στα μαγαζιά και τους ζητάμε να αντιδράσουν στο άνοιγμα των μαγαζιών τις Κυριακές. Θα ήθελα καταρχήν τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούσαν οι δύο πλευρές σε σχέση με αυτό το ζήτημα.
Δεν είναι ακριβώς έτσι, δεν υπήρχε ντε και καλά αντιπαραθετική γραμμή ανάμεσα στο ένα και στο άλλο. Αυτό που υπήρχε είναι ότι η μια άποψη θεωρούσε ότι έπρεπε να γίνει δουλειά στους καταναλωτές, αφού δεν είχαμε τίποτα στα χέρια μας, με την ελπίδα ότι κομμάτι των εμποροϋπαλλήλων θα αρχίσει να αντιδράει. Δεν είχε καμιά άλλη πρόθεση, έλεγε απλώς ότι δεν έχουμε εμποροϋπαλλήλους. Η δική μας προσέγγιση, αναγνωρίζοντας ότι τα επιχειρήματα της άλλης οπτικής ήταν εξίσου σοβαρά και ισχυρά με τα δικά μας, ότι δηλαδή κάπου πρέπει να μπει ένα φρένο σ’ αυτή την ψυχοθεραπεία που λέγεται καταναλωτής, θεωρήσαμε ότι η μόνη ελπίδα για να έχεις μια σοβαρή και λίγο πιο μακρόπνοη αντίδραση –με την έννοια ότι κυρίως οι πρώτοι θιγόμενοι ήταν οι εμποροϋπάλληλοι-, ήταν να απευθυνθούμε στους εργαζόμενους στο εμπόριο και να βοηθήσουμε στην οργάνωση τους. Εμάς η στόχευση μας ήταν αυτή, άσχετα ή όχι με το θέμα της Κυριακής, το οποίο διευκόλυνε μάλλον αυτή την προσέγγιση και αυτή την διαδικασία.
Δηλαδή υπάρχει το θέμα εργαζόμενος, ανάγκη για ελεύθερο χρόνο, όχι στην κατάργηση της Κυριακάτικης αργίας από τη μια και από την άλλη αφεντικό, ανάγκη για αύξηση του κέρδους, κατάργηση της Κυριακάτικης αργίας και άνοιγμα των μαγαζιών. Αυτή είναι μια αντίθεση σε ταξική βάση.
Το θέμα “καταναλωτές την Κυριακή” ή “καταναλωτές τις καθημερινές” είναι ένα διαταξικό θέμα γι΄ αυτό δεν μπορείς να το πολεμήσεις με σαφή τρόπο. Αυτό εξορισμού έχει ορισμένα προβλήματα. Πώς να χτίσεις μια προπαγάνδα και μια αντίθεση πάνω σε αυτό το θέμα; Από την άλλη ο καταναλωτής δεν είναι ένα ενιαίο πράγμα που μπορείς να ορίσεις τις αντιθέσεις και να οικοδομήσεις στρατηγική και μεθόδους πάλης. Είναι ένα πράγμα που είναι διαταξικό, από το μετανάστη που δεν προλαβαίνει να ψωνίσει παρά μόνο την Κυριακή μέχρι ένα καλοπληρωμένο που παίρνει τα παιδιά του και βγαίνει στην Ερμού μόνο και μόνο για να κάνει την πλάκα του επειδή έχει εθιστεί στο να ψωνίζει.
Ποια οπτική επικράτησε τελικά. Ποια είναι η διαφορά στις τακτικές που ακολουθήθηκε με βάση τις δύο αυτές οπτικές;
Η καλή εξέλιξη της πορείας των συνεχόμενων απεργιών που γινόταν αρχικά για τις 7 Κυριακές και μετά για τις 52, έδειξε ότι υπάρχει ένα κομμάτι της κοινωνίας, και μιλάω για τους καταναλωτές, που αδιαφορεί για το ποιος κάθεται πίσω από τον πάγκο τις Κυριακές όταν αυτός ψωνίζει, αλλά αυτό είναι μέσα στο πλαίσιο του γενικότερου κανιβαλισμού, το οποίο διαπιστώθηκε γρήγορα ότι είναι δύσκολο να το πολεμήσεις, πολύ περισσότερο που η Ελλάδα δεν έχει και παρελθόν “καταναλωτικού κινήματος”, όπως έχουν άλλες χώρες, με οργάνωση μποϋκοτάζ κλπ. Και ευτυχώς μέσα από τη διαδικασία των κλεισιμάτων των μαγαζιών φάνηκε γρήγορα ότι υπάρχει μια μάζα εργαζομένων στο εμπόριο που ανταποκρίνεται θετικά, πράγμα που φάνηκε περισσότερο όταν καταφέραμε και μιλήσαμε και επικοινωνήσαμε μαζί τους. Δηλαδή το υποκείμενο στη συγκεκριμένη περίπτωση πέρα από το θεωρητικό σκέλος, πήρε και πρακτικά υπόσταση στις διαδικασίες αγώνα.
Δεν θεωρείς δηλαδή ότι οι συνελεύσεις γειτονιών απευθύνθηκαν κυρίως προς τους καταναλωτές, ενώ οι εργατικές συλλογικότητες, τα σωματεία κλπ προς τους εργαζόμενους;
Όχι θεωρώ ότι ήταν μια σοβαρή εξαρχής κουβέντα που πιστεύω ότι είχε σχέση με τη δυσκολία που ξέραμε ότι θα αντιμετωπίζαμε για να πιάσουμε σχέση με εργαζόμενους. Ακόμα όμως και οι γειτονιές, μέσα από ένα τέτοιο προσανατολισμό είχαν πάρα πολύ θετικά αποτελέσματα, τα βιώσανε οι ίδιες και είδαν και την αξία τους. Από ότι ξέρω πιάσανε επαφές με εργαζόμενους στο εμπόριο σε 3-4 περιοχές και αρχίσανε μια ουσιαστική δουλειά στους εργαζόμενους στο εμπόριο στη γειτονιά τους, πράγμα που είναι εξίσου σοβαρό και ελπιδοφόρο.
Τελικά διαφορές στις τακτικές υπήρχαν στις δύο αυτές οπτικές ή όχι; Για παράδειγμα άμα θέλεις να απευθυνθείς σε καταναλωτές πας στις 11 ώρα το πρωί και στήνεσαι σε ένα κεντρικό δρόμο και μοιράζεις χαρτιά, άμα θέλεις να μιλήσεις σε εργαζόμενο πας αξημέρωτα, πριν πιάσει δουλειά, του δίνεις χαρτιά, του πιάνεις κουβέντα κλπ. Ψέματα;
Οι διαφορές στις τακτικές σε σχέση με αυτό το θέμα, αντανακλώνται στην πρώτη προκήρυξη του συντονιστικού που είναι χωρισμένη στη μέση, ακριβώς στη μέση: η μια στήλη απευθύνεται στους καταναλωτές, η άλλη στους εμποροϋπαλλήλους. Αυτό έδειξε την πρώτη προσπάθεια προσέγγισης. Τώρα για τα υπόλοιπα ισχύουν αυτά που σου είπα πριν: ότι η ίδια η πραγματικότητα και ο προσανατολισμός έδειξε ότι μετρήσιμα αποτελέσματα μπορεί να υπάρχουν μόνο σε μια ταξική βάση: εργαζόμενοι-εργοδότες.
Ξέρω επίσης ότι μια δεύτερη διαφωνία ή αν θέλεις ένα δεύτερο θέμα συζήτησης μέσα στο Συντονιστικό ήταν: να επικεντρώσουμε στο κέντρο της Αθήνας, ή στις γειτονιές; Η θέση η δική σου, και των συντρόφων και συντροφισσών της Εργατικής Σύσκεψης ποια ήταν;
Η θέση ήταν η εξής, εξαρχής: ότι κάνουμε, όπου και να το κάνουμε, να έχει αποφασιστικό χαρακτήρα. Δηλαδή είτε πάμε στο κέντρο, είτε πάμε στην περιφέρεια, να σταματήσει πια το απλό μοίρασμα χαρτιών και οι απλές εξορμήσεις, αλλά να προχωρήσουμε σε κάτι που θα επηρέαζε τους εργοδότες. Δηλαδή ακόμα και όταν αποφασιζόταν δράσεις στην περιφέρεια, –πράγμα που έγινε και μάλιστα υπερβήκανε και τις δυνάμεις τους οι συνελεύσεις και οι συλλογικότητες γειτονιάς-, πήραν το χαρακτήρα αποκλεισμών και αυτό έγινε με πολλή μεγάλη επιτυχία. Και αυτό έστειλε ένα μήνυμα παντού. Η επιλογή του κέντρου, της Ερμού, έχει να κάνει με τα καθαρά πολιτικά χαρακτηριστικά που έχει αυτή η σύγκρουση από μόνη της, γιατί είναι και μια από τις λίγες συγκρούσεις που εξελίσσεται, δεν είναι δηλαδή μια πάλη ενάντια σε ένα επιμέρους εργοδότη, αλλά είναι πάλη ενάντια σε μια πολιτική που θέλει να διαλύσει τους εργαζόμενους στο εμπόριο συνολικά. Πρόκειται για μια κυβερνητική απόφαση και υπό του βάρους αυτού του σκεπτικού, το θέμα του κέντρου είχε μια πολύ σοβαρή πολιτική βαρύτητα, ως το σημείο που γίνεται όλο αυτό το πανηγύρι και εκφράζει την Ελλάδα της ανάκαμψης και της υπέρβασης της κρίσης, το οποίο πίσω από όλα, προσπαθούν να περάσουν στο επικοινωνιακό κομμάτι. Αποδείχτηκε ότι όπου η παρέμβαση στην περιφέρεια είχε αυτά τα χαρακτηριστικά, ήταν και αποτελεσματική και ελπιδοφόρα και συσπείρωσε δυνάμεις και έχει μέλλον.
Την Κυριακή 13 Απρίλη, δεύτερη Κυριακή του ανοίγματος και πρώτη που οργάνωσε παρέμβαση το Συντονιστικό, η ομοσπονδία των εμποροϋπαλλήλων που ελέγχεται από το Βασιλόπουλο του ΣΥΡΙΖΑ κήρυξε απεργία. Πέστε μας λίγο τι έγινε από το συντονιστικό (π.χ. Υπήρξε συνέπεια με το σύνθημα : Ούτε βήμα πίσω, που πρότασσε;).
Υπάρχει μια ανακοίνωση της Εργατικής Σύσκεψης δύο μέρες μετά τα γνωστά γεγονότα στην Ερμού, τον αποκλεισμό των μαγαζιών, την επίθεση της αστυνομίας και την απόκρουση της από τους διαδηλωτές, που περικλείει ακριβώς το σκεπτικό μας.Το Όχι άλλο βήμα πίσω εμείς θεωρήσαμε ότι έπρεπε να εκφραστεί και την ημέρα της απεργίας: αυτό πάει να πει απεργιακές φρουρές και αποκλεισμός μαγαζιών της Ερμού μέχρι μια συγκεκριμένη ώρα που είχαμε αποφασίσει, ότι κι αν αυτό σήμαινε. Το ότι αυτό τροφοδότησε την επίθεση της αστυνομίας ακόμα κι αυτό το περιμέναμε και γι’ αυτό είχαμε πάρει τα ελάχιστα μέτρα που απαιτούνται για να την αντιμετωπίσουμε, όχι κατανάγκην την επίθεση, αλλά σίγουρα τις συνέπειες της. Ότι δηλαδή δεν πρόκειται να φύγουμε άτακτα κυνηγημένοι. Κι αυτό νομίζω το καταλάβανε και οι εργαζόμενοι ή τουλάχιστον κομμάτι τους. Το ότι μια απλή απεργία σαν αυτή τροφοδότησε την παρέμβαση της αστυνομίας και μάλιστα με την απίστευτη αιτιολογία ότι “έχουν καταγγελίες από εργοδότες”, άρα πρέπει να φύγετε, δηλαδή ότι μια μέρα κηρυγμένης απεργίας οι εργοδότες διαμαρτύρονται και αφού διαμαρτύρονται οι εργοδότες, η αστυνομία πρέπει να επέμβει, τώρα που έχει ακουστεί αυτό, είναι ένα θέμα. Αυτό επιβεβαιώνει ότι πρόκειται για ένα πολιτικό ζήτημα το οποίο έχει να κάνει με κεντρικές πολιτικές στρατηγικές, που αφορούν γενικότερα το εργασιακό μοντέλο που πάει να επιβληθεί εδώ. Και γι’ αυτό προσπαθήσαμε να υλοποιήσουμε αυτό που είχαμε αποφασίσει από πριν, ότι δηλαδή θα κάτσουμε στην Ερμού από τις 11 μέχρι τις 2, αν θυμάμαι καλά, χωρίς να κάνουμε παζάρια, να παίζουμε “άντε να φύγουμε ένα τέταρτο πιο νωρίς”, κλπ Αυτό που γράφουμε (και) στο κείμενο είναι ότι η σύγκρουση με την αστυνομία δεν είναι αυτοσκοπός, ούτε πήγε κανένας εκεί για εκτονωθεί. Ήταν μαζεμένα κομμάτια εργαζομένων της Ερμού, τα οποία μας παρακαλούσαν να μείνουμε εκεί. Η αποφασιστικότητα μας τροφοδοτήθηκε από αυτή την στάση των εργαζομένων. Αν οι εμποροϋπάλληλοι μας βρίζανε και μας λέγανε “σηκωθείτε φύγετε” κλπ, δεν θα υπήρχε ούτε η ίδια ψυχολογική διάθεση να παραμείνουμε, να αντιπαρατεθούμε και να μείνουμε πιστοί μέχρι το τέλος σε ότι είχαμε αποφασίσει.
Τι κινήσεις έγιναν από την ομοσπονδία και τι από το κλαδικό σωματείο των εμποροϋπαλλήλων που ελέγχεται από το ΠΑΜΕ; Θέλω με την ευκαιρία αυτή να κρίνεις την γενικότερη στάση Ομοσπονδίας και ΠΑΜΕ καθόλη τη διάρκεια των κινητοποιήσεων, όχι απλώς όμως σε ιδεολογική βάση (“εντάξει είναι ρεφορμιστές τους ξέρουμε”), αλλά και σε μια βάση πρακτική: εκπροσωπούν κομμάτια εργαζομένων του εμπορίου ή είναι απλώς σφραγίδες, άρα δεν έχουν ούτε τη θέληση, ούτε τη δύναμη για αγώνα;
Η ομοσπονδία με βάση αυτό που εκφράζει, χωρίς άμεση επαφή με κομμάτια των εργαζομένων, εκπροσωπώντας κυρίως σωματεία, είτε κάποια κλαδικά, είτε κάποια επιχειρησιακά, πήρε απόφαση για απεργία, η οποία ανακοινώθηκε λίγες μέρες πριν την ημέρα της απεργίας. Αυτή είναι μια πάγια τακτική της. Εμείς όμως δεν περιμέναμε κάτι διαφορετικό, δηλαδή μια προεργασία στους χώρους δουλειάς, που θα προετοίμαζε τον κόσμο του εμπορίου να αντιδράσει, εμάς μας έφτανε μέχρι εκεί. Ξέραμε ότι τη δουλειά και την επαφή με τον κόσμο πρέπει να την κάνουμε εμείς μαζί με τους εργαζόμενους του εμπορίου. Εκμεταλλευθήκαμε την απόφαση για απεργία, ώστε να μπορούν όποιοι τουλάχιστον εργαζόμενοι θέλανε να συμμετέχουν, πράγμα που υπό άλλες συνθήκες θα ήταν πιο δύσκολο. Βέβαια στην πορεία αποδείχτηκε ότι μερικά πράγματα, σε αυτά τα κομμάτια των εργαζόμενων που δεν έχουν πείρα αλλά έχουν ένα αυθορμητισμό λόγω και της ηλικίας τους, πιθανόν να μην παίζουν και τόσο μεγάλη σημασία, όπως η κήρυξη μιας απεργίας. Τώρα το κλαδικό (του ΠΑΜΕ) φυσικά και εκπροσωπεί εμποροϋπαλλήλους, η επιλογή όμως του διαχωρισμού με όλες τις δυνάμεις που παλεύουν στο εμπόριο, δεν οδηγεί πουθενά αλλού παρά μόνο στη δαιμονοποίηση οποιοδήποτε άλλου κινείται. Γι’ αυτό μετά την επίθεση της αστυνομίας εκείνη την Κυριακή βγήκε μια ανακοίνωση, μάλλον πολύ γρήγορα, η οποία μέσα στο μπέρδεμα της, έλεγε ότι ο κόσμος που έκανε τους αποκλεισμούς στην Ερμού ήταν προβοκάτορας και δεν έχει καμιά σχέση με το εμπόριο.
Οπ, τώρα βάζεις πολλά ζητήματα. Καταρχήν για την Κυριακή που συζητάμε η Ομοσπονδία κατέβασε 50 άτομα στην Ερμού, ενώ στην κινητοποίηση του Συντονιστικού συμμετείχαν 500 άνθρωποι, όποια κι αν ήταν η σύνθεση αυτού του κόσμου. Δεν δείχνει αυτό πράγματα για το τι εκπροσωπεί η Ομοσπονδία;
Η ομοσπονδία έχει μέλη της σωματεία, δεν έχει δικά της μέλη, έχει μέλη της τα σωματεία. Τα σωματεία που εκπροσωπεί αν την υπακούσανε και συμμετείχαν, ή αν μείνανε στο χώρο της δουλειάς τους, αυτό είναι ένα πράγμα που δεν το γνωρίζω καν. Το πόσα άτομα είχε ή δεν είχε μερικές φορές δεν παίζει σημασία. Σημασία έχει, το τι δουλειά έχεις κάνει πριν σαν θεσμικό όργανο μέσα στον κόσμο.
Η συμμετοχή του κόσμου όμως είναι μια αντανάκλαση της δουλειάς αυτής.
Είναι μια αντανάκλαση της δουλειάς που έχει κάνει τόσο χρόνια. Είναι μια επιλογή συνειδητή και μια συγκεκριμένη πολιτική αντίληψη, ο τρόπος δουλειάς της Ομοσπονδίας να είναι μόνο διαπραγματεύσεις με το κράτος και τους εργοδότες και κινήσεις κορυφής που στηρίζονται είτε σε κομματικούς μηχανισμούς, είτε σε αμοιβαίες υποχωρήσεις χωρίς συμμετοχή των εργαζομένων και της κινητοποίησης τους. Κεντρικό ρόλο μπορεί να παίξεις με διάφορους τρόπους: τηλεοράσεις, κλπ, Αλλά να παίζεις ρόλο μέσα στην μάζα των εργαζομένων του εμπορίου, αυτό είναι προφανές ότι δεν το κάνει και δεν μπορεί να το κάνει η ομοσπονδία, για λόγους που δεν είναι της παρούσης.
Τώρα σε σχέση με το ΠΑΜΕ και το κλαδικό του; Θυμόμαστε όλοι ότι όταν εμείς κάναμε αποκλεισμούς μαγαζιών στην Ερμού, και όταν συγκρουόμαστε με τους μπάτσους, αυτοί στην μεν πρώτη περίπτωση ήταν στην Καπνικαρέα και μοιράζανε φυλλάδια χωρίς στην πραγματικότητα να ενοχλούν τα αφεντικά των μαγαζιών, στη δε δεύτερη, βγάλανε από πάνω και την ανακοίνωση που μας κατηγορούν σαν προβοκάτορες. Εσύ τώρα λες ότι “δεν ξέρανε;”, ότι “κάνανε λάθος εκτίμηση, ότι κάποιοι κακοί, κάποιοι τρελαμένοι, κάποια φρικιά συγκρουότανε με τους μπάτσους κι όχι κάποιοι εργαζόμενοι και κάποιες εργαζόμενες”; Ή: Δεν είναι καθόλου τυχαία η ανακοίνωση, ούτε είναι ένα “λάθος” τους, αλλά είναι στα πλαίσια της τακτικής δαιμονοποίησης που είπες πριν;
Στα πλαίσια της δαιμονοποίησης είναι, ο,τιδήποτε δεν είναι αυστηρά υπό τις εντολές του. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν εμποροϋπάλληλοι που εκπροσωπεί. Το τι τακτική ακολουθείς και πότε εκτιμάς ότι είναι η κρίσιμη στιγμή για να ακολουθήσεις την πιο αποφασιστική στάση, αυτό καθορίζεται από τις συνθήκες. Η εμπειρία μας σε πολλά ζητήματα μας έχει δείξει, ότι η εκτίμηση αυτή από παρόμοια κλαδικά σωματεία που ελέγχονται από το συγκεκριμένο φορέα, αυτή η εκτίμηση της αποφασιστικής στιγμής δεν υπάρχει και δεν ξέρουμε αν υπάρχει και πρόθεση να υπάρξει. Είναι σίγουρο ότι το σύνθημα που προτάξαμε εμείς (το Όχι άλλο βήμα πίσω) δεν έχει την ικανότητα να το κάνει πράξη, δεν ξέρουμε αν έχει και την πρόθεση. Θα περιμέναμε λοιπόν, ότι αν το συγκεκριμένο σωματείο εκτιμούσε ότι δεν ήταν τότε η κρίσιμη στιγμή, να κάνει κάτι τις επόμενες Κυριακές, θα μπορούσε δηλαδή να εκτιμήσει ότι πρέπει να εκμεταλλευτεί τις απεργίες τις επόμενες Κυριακές και να δείξει μια αποφασιστική στάση σε άλλο τόπο, σε άλλο χώρο, πιθανόν στις γειτονιές που είναι οι μεγάλες αλυσίδες που έχει σωματεία, κλπ. Δεν το είδαμε ούτε κει. Το να έχεις μια διαφορετική εκτίμηση που θα δώσεις την μάχη, δεν είναι κακό, ούτε κατακριτέο. Το μέχρι που θα δώσεις την μάχη όμως, είναι το κρίσιμο ζήτημα για τη ζωή των εμποροϋπαλλήλων, είναι συζητήσιμο. Περιμένουμε να δούμε.
Ας δούμε τώρα και την άλλη πλευρά. Κατέβηκε κόσμος να ψωνίσει εκείνη την Κυριακή; Τελικά γιατί κατεβαίνει ο κόσμος να ψωνίσει τις Κυριακές; Είναι όλοι αφεντικά και μικροαστοί αυτοί που κατεβαίνουν; Σε ποιο επίπεδο πρέπει να γίνει προσπάθεια να αλλάξει στάση ένα τουλάχιστον μέρος αυτού του κόσμου; Γιατί διάολε πρέπει να αλλάξει στάση αυτός ο κόσμος. Γνωρίζω για παράδειγμα ένα σύνθημα του συντονιστικού: Αν ψωνίζεις Κυριακές/ετοιμάσου να δουλέψεις Κυριακές.
Πολύς κόσμος κατέβηκε. Εξάλλου η κυβέρνηση προτού εφαρμόσει το μέτρο δεν πήγε απροετοίμαστη. Ήδη είχε κάνει κάποιες κινήσεις όπου είχε τσεκάρει την κίνηση στην αγορά, όπου ήταν όντως ενθαρρυντική για τους εργοδότες, όχι από άποψη κερδών, ούτε από άποψη εισπράξεων, αλλά από άποψης κίνησης. Είπα και πριν ότι ο καταναλωτής είναι ένα διαταξικό πράγμα που δεν έχει ενιαία χαρακτηριστικά και μόνο υποθέσεις μπορείς να κάνεις για τις συμπεριφορές του. Μια από τις πρώτες ερωτήσεις που μου κανες είναι γιατί ανοίγουν τα μαγαζιά τις Κυριακές, και δεν σου είπα επιπλέον μια αιτία. Αυτή είναι ότι οι εργοδότες θέλουν ακόμα και την Κυριακή να τους τα ακουμπάς, να τους δίνεις πίσω τα ελάχιστα λεφτά του μισθού της βδομάδας. Αυτό το πράγμα έχει επίσης μια επιθετική πλευρά του κεφαλαίου: “ σε όλη σου η ζωή, το χρήμα θα ξεκινάει και θα γυρίζει σε μένα”. Γι’ αυτό και τα φαινόμενα των τελευταίων χρόνων με πάρα πολλά πολιτιστικά γεγονότα να συστεγάζονται και να συγχρηματοδοτούνται από μεγάλες εταιρίες. Το mall κλπ είναι ενιαίοι χώροι που η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου ταυτίζεται με την κατανάλωση και το εμπόριο, δηλαδή να ξανά ακουμπάμε στα ταμεία τους ότι έχει πάρει ο κόσμος.
Υπάρχει και μια δεύτερη πλευρά. Σε συνθήκες ανέχειας και έντονης καταπίεσης μεγάλων μαζών της κοινωνίας, ακόμα και η κατανάλωση ελάχιστων, ασήμαντων ποσών, δημιουργεί στον άνθρωπο μια ψυχολογία ότι “παίρνω μια ανάσα”. Για παράδειγμα τα Jumbo θεριέψανε πουλώντας ευτελή πράγματα, και το 80% των αρχικών πελατών τους ήταν μετανάστες. Ακόμα και ο μετανάστης είχε ανάγκη για να νιώσει καλύτερα μέσα σ’ αυτές τις ασφυκτικές συνθήκες δουλειάς, εργασίας, κατοικίας, έλλειψης ελεύθερου χρόνου, ότι αγοράζει κάτι που κάνει έστω 60 λεπτά. Αυτή είναι μια μαζική ψυχολογία που προσπαθεί να περάσει στον κόσμο, που έχει άμεση σχέση με την κατάσταση της ανέχειας που ζει η μεγάλη μάζα του κόσμου. Βέβαια αυτοί που κατεβαίνουν στην Ερμού δεν ξέρουμε αν είναι αυτή η μάζα, μάλλον δεν είναι, αλλά η ψυχολογία είναι ενιαία. Και να μην υποτιμήσουμε βέβαια ότι αυτή η προσπάθεια του ανοίγματος πριμοδοτήθηκε με πάρα πολλούς τρόπους, με πρώτο και καλύτερο το τραπεζικό κεφάλαιο, όπως η Alfa Bank, που μοίραζε μπόνους τις Κυριακές, όπως και άλλα πολυκαταστήματα που κάνανε προσφορές σε πολλά προϊόντα μόνο για την Κυριακή και συνεχίζουν να το κάνουν.
Εντάξει είναι ένα κίνητρο, για κάποιον που δεν την βγάζει με τίποτα, να θέλει να πάρει ένα καναπέ για παράδειγμα και να του λέει το πολυκατάστημα, την Κυριακή θα χεις έκπτωση ξέρω γω 15%…
Ποιο καναπέ; Εδώ μιλάμε για προσφορές στα κοτόπουλα….
Λέω ότι εκεί πέρα δεν μπορείς να βάζεις ένα ηθικό ζήτημα, του στυλ “είναι κακό αυτό που κάνεις”. Ωστόσο το σύνθημα Αν ψωνίζεις Κυριακές/ ετοιμάσου να δουλέψεις Κυριακές, δεν προσπαθεί να βάλει ταξικά το ζήτημα; Δεν απευθύνεται στα αφεντικά, δεν απευθύνεται γενικά στους καταναλωτές.
Το σύνθημα αυτό βάζει στο κέντρο ακριβώς την ταξική πλευρά του καταναλωτικού κοινού και είναι από τα πιο εύστοχα συνθήματα. Ήδη αυτοί που νιώθουνε στα αλήθεια την ανάσα να τους πλησιάζει από αυτή την εξέλιξη (της δουλειάς την Κυριακή) είναι οι τραπεζοϋπάλληλοι. Σε μια ενδεχόμενη γενίκευση του μέτρου της δουλειάς την Κυριακή, οι επόμενοι που θα μπουν στο στόχο θα είναι οι τραπεζοϋπάλληλοι και για αντικειμενικούς λόγους: επειδή θα λένε οι έμποροι π.χ. Ότι δεν μπορούμε να κάνουμε είσπραξη 30000 ευρώ και να τα παίρνουμε στο σπίτι μας… Πρέπει να υπάρχει μια τράπεζα για να μπορούν να τα καταθέτουν… Δευτερογενώς η γενίκευση του μέτρου θα έχει άμεση επίπτωση σε κομμάτι της βιομηχανίας τροφίμων. Δεν μπορεί τα Super Market, που θα είναι ανοιχτά πλέον μόνιμα, να έχουν ντομάτα της Πέμπτης. Θα πρέπει να έχουν ντομάτα και μια σειρά ειδών που θα τα έχουν προμηθευτεί πρόσφατα. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και για άλλους κλάδους. Άρα ο κόσμος που καταναλώνει τώρα, αν το περιμένει αυτό, είναι μια άλλη συζήτηση. Δηλαδή μπορεί να το περιμένει και να συνεχίζει να ψωνίζει τις Κυριακές. Παρόλα αυτά υπάρχουν αρκετές θετικές περιπτώσεις καταναλωτών που πραγματικά παίρνοντας την προκήρυξη κάνανε μεταβολή και βγήκανε από τα μαγαζιά. Κι αυτό είναι ελπιδοφόρο, έστω και στο μικρό κομμάτι που μπορούμε να παρέμβουμε. Η μη-εμπλοκή οργανωμένων σωματείων π.χ. Εκπαιδευτικών προς τα μέλη τους, προς αυτή την κατεύθυνση, έστω και ελάχιστα, μεγαλώνει το πρόβλημα. Αν υπήρχε μια πιο μαζική συμμετοχή, έστω και προπαγανδιστικά από μια σειρά κλάδους, Ομοσπονδίες, θα είχε άμεσες επιδράσεις στο να μην μπορεί τουλάχιστον η κυβέρνηση να εκμεταλλεύεται σε μεγάλο βαθμό την τάση του κόσμου να πάει να ψωνίζει τις Κυριακές.
Συναντήσαμε και ένα επιθετικό κομμάτι καταναλωτών με επιχειρηματολογία “Όλοι δουλεύουν Κυριακές, γιατί να μην δουλεύουν και οι εμποροϋπάλληλοι;”, ότι “Όλη η Ευρώπη είναι ανοιχτά, γιατί όχι και εμείς;”, που πραγματικά δεν λογάριαζε τίποτα. Πιθανότερο είναι κομμάτι που πειράχτηκε λίγο από την κρίση και πιθανόν δεν έχει δουλέψει ποτέ Σαββατοκύριακο.
Αποκορύφωμα αυτής της στάσης, ήταν του κ. Τζήμερου, ο οποίος ανακοίνωσε ότι θα μπει επικεφαλής κόσμου στα μαγαζιά εν μέσω αποκλεισμών δικών μας. Και αφού ήρθε και κατάφερε και μπήκε σε ένα μαγαζί συνοδευόμενος από δύο διμοιρίες ΜΑΤ, είχαμε μια δεύτερη μικροεπέμβαση της αστυνομίας για να καταφέρει να βγει έξω. Να τον ενημερώσουμε βέβαια ότι μόλις βγήκε, το μαγαζί έκλεισε αμέσως. Μας έκανε καλό δηλαδή…
Πώς συνεχίστηκε το συντονιστικό; Τι στόχους έβαλε δηλαδή; Νομίζω ότι σύντομα συνειδητοποιήθηκε από πολύ κόσμο του συντονιστικού ότι την κατάσταση πρέπει να την πάρουν στα χέρια τους οι εμποροϋπάλληλοι, αλλιώς τα πράγματα θα είναι απλώς μια έκλαμψη που θα σβήσει. Τι προσπάθειες έγιναν σε αυτή την κατεύθυνση;
Ο αγώνας για τις Κυριακές έδωσε τρία καινούργια πράγματα. Ένα ότι μετά από πολύ καιρό καταφέραμε και επικοινωνήσαμε με τους εργαζόμενους, και μιλάω για ουσιαστική επικοινωνία. Εμφανίζονται και τα πρώτα αποτελέσματα από εργαζόμενους στο εμπόριο που αρχίζουν και συντονίζονται. Το δεύτερο είναι ότι συστάθηκε μέσα από αυτή τη διαδικασία και με επιμονή η ομάδα εργαζομένων στο εμπόριο, φτιάχνοντας μια δική τους αυτοτελή προσπάθεια, η οποία καταρχήν είχε σκοπό αν μη τι άλλο οι ίδιοι οι εργαζόμενοι στο εμπόριο να αλληλοενημερωθούν και να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Και το τρίτο στοιχείο είναι αυτό που ζήσαμε, νομίζω την πρώτη Κυριακή του Αυγούστου, όπου ενώ δεν υπήρχε κηρυγμένη απεργία άρα δεν υπήρχε επίσημη κάλυψη από την Ομοσπονδία, μεγάλο κομμάτι εργαζομένων εγκατέλειπε το μαγαζί που ήταν αποκλεισμένο και πολλές φορές έμενε και μαζί μας, στους αποκλεισμούς διπλανών μαγαζιών.
Μετά από αυτή την Κυριακή, η επόμενη του ανοίγματος των μαγαζιών ήταν στις 13 Μαΐου, όπου τότε επιλέχτηκε σωστά να δοθεί η μάχη στην περιφέρεια. Να γίνουν μια σειρά αποκλεισμοί με τα ίδια χαρακτηριστικά που έγιναν στο κέντρο της Αθήνας στις γειτονιές και σε μικρή κλίμακα σε βιβλιοπωλεία του κέντρου κι όχι στην Ερμού. Από τις 13 Απριλίου όμως σηματοδοτήθηκε αυτό που λέγαμε πριν, η έναρξη της επικοινωνίας με τους εργαζόμενους στο εμπόριο, που αν μη τι άλλο συνειδητοποιήσανε ότι η μάχη που δίνεται, δίνεται με όρους αποφασιστικότητας και με κάθε τρόπο που μπορεί να δοθεί. Η επικοινωνία συνεχίστηκε, μεγάλωσε, σε καμία περίπτωση όμως δεν έχει εκφραστεί σε οργάνωση και ανάληψη από τους ίδιους τους εμποροϋπάλληλους της κατάστασης στα χέρια τους. Αυτό βέβαια δεν οφείλεται μόνο σε αυτούς, αλλά και σε μια σειρά αδυναμίες που έχει και το κομμάτι του συντονιστικού και της ομάδας των εργαζομένων στο εμπόριο, που έχει να κάνει με τον τρόπο οργάνωσης αυτού του κόσμου. Οπότε πρέπει να περπατήσουνε βήμα-βήμα σε αυτό το δρόμο της οργάνωσης μέσα στους χώρους δουλειάς.
Ωραία ας το πάρουμε αλλιώς. Μετά τις πρώτες 2-3 Κυριακές γίνεται ένα κάλεσμα σε εργαζόμενους της Ερμού για συζήτηση, το οποίο τις δύο πρώτες φορές αποτυγχάνει, σωστά; Μετά τι γίνεται;
Ναι τις 2-3 πρώτες φορές. Μετά αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες της σημερινής κατάστασης μαζεύεται κάποιος κόσμος που δεν γνωριζόταν καν μεταξύ του, ότι δηλαδή δουλεύει στα ίδια μαγαζιά. Εν τω μεταξύ βγαίνει η απόφαση για τις 52 Κυριακές, όπου πια οι αποκλεισμοί είναι δεδομένοι με αυτά τα χαρακτηριστικά που είχαμε πει και πριν. Υπήρξε Κυριακή, μετά από ένταση, που ήρθαν πάνω από 20 εργαζόμενοι από το εμπόριο, που γνωρίστηκαν και συζήτησαν μεταξύ τους. Η συνέχιση των αποκλεισμών κάθε Κυριακή ιδιαίτερα την περίοδο του Αυγούστου με πολύ μικρό κομμάτι του Συντονιστικού, λόγω διακοπών, παρόλη τη δυσκολία που είχε και το λίγο του κόσμου, επέδρασε καθοριστικά στο να καταλάβουν οι εργαζόμενοι στο εμπόριο, ότι ο κόσμος του Συντονιστικού, ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές στέκεται δίπλα του και προσπαθεί να προωθήσει την πάλη αυτή.
Άρα για να γίνει η επαφή με τους εμποροϋπαλλήλους χρειάστηκε πολύ δουλειά και επιμονή. Γίνονται πάντα έτσι οι δουλειές, ή γίνονται κι αλλιώς; Για παράδειγμα εσύ είσαι 30 χρόνια στο κίνημα, ήταν εκείνη την εποχή πιο εύκολα τα πράγματα; Μοιάζει άσχετη η ερώτηση, αλλά σε ρωτάω επειδή κατά καιρούς έχουμε την τάση να μυθοποιούμε διάφορες εποχές… Δηλαδή η επαφή με τους εργαζόμενους δεν είναι ένα δύσκολο πράγμα; Δύσκολο με ποια έννοια; Ότι απαιτεί προσπάθεια, απαιτεί επιμονή, κλπ;
Η δουλειά με τον κόσμο απαιτεί προσπάθεια, απαιτεί υπομονή, αλλά πάνω από όλα απαιτεί αποφασιστικότητα και στόχευση. Το σοβαρότερο θέμα είναι ότι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι όταν εμείς μιλάμε μια ώρα με τον εργαζόμενο, τις υπόλοιπες 8 ώρες του μιλάει η τηλεόραση, ο εργοδότης, ο προϊστάμενος, ακόμα και ο συνάδελφος. Αυτό δεν αντιμετωπίζεται ούτε με προκηρύξεις, ούτε με ένα χαρτί, πέρα από την προσωπική επαφή, το να δείχνεις ότι είσαι αποφασισμένος σε αυτό που κάνεις επειδή αυτό μετράει σήμερα, πάντα μέτραγε αυτό και τρίτο να καταλάβει ότι ανοργάνωτος είναι στο έλεος του κάθε εργοδότη. Να καταλάβει ότι όπου είχαμε αποτελέσματα, επιτεύχθηκαν μόνο όπου είχαμε οργανωμένες δυνάμεις μέσα στους εργαζόμενους. Τώρα τα πράγματα ήταν πάντα δύσκολα και υπήρχαν και πιο δύσκολοι χώροι από το εμπόριο παλιότερα, που μόνο στην παρανομία μπορούσες να κάνεις κάτι, ή ακόμα και σήμερα. Γι’ αυτό και η δική μας άποψη είναι ότι σήμερα στο εμπόριο μόνο παράνομες επιτροπές εργαζομένων μπορούν να υπάρξουν σε πρώτη φάση, πριν να δημιουργηθούν εκείνες οι συνθήκες που θα επιτρέψουν άλλου τύπου οργάνωση (π.χ. επιχειρησιακό σωματείο). Μην ξεχνάμε ότι η οργάνωση των εργαζομένων είναι και το κομμάτι που επικεντρώνεται η εργοδοσία και εξαντλεί τα μέτρα καταστολής. Έχουμε ένα παράδειγμα που έως και 7 φορές πήγε να στηθεί επιχειρησιακό σωματείο σ’ ένα χώρο και τα ονόματα των ιδρυτικών μελών διέρρεαν από τους δικηγόρους και απολύονταν οι εργαζόμενοι πριν κατατεθεί η αίτηση στο πρωτοδικείο.
Η δυσκολία αυτής της δουλειάς, να έρθεις σε επαφή με τους εργαζόμενους δηλαδή, οδηγεί πολλές φορές χωρίς να υπάρχει πρόθεση ένα κομμάτι του μαχόμενου κομματιού, να επικαλείται μια σειρά από πραγματικά προβλήματα. Για παράδειγμα όταν μας ακολουθεί ο κόσμος, λέμε “καλός είναι ο κόσμος”, όταν δεν μας ακολουθεί λέμε “φταίει ο κόσμος”. Δηλαδή εμείς de facto είμαστε οι σωστοί, ότι κι αν λέμε κι όποτε κι αν το λέμε, και στις καλές στιγμές λέμε ζήτω οι εργαζόμενοι και στις κακές στιγμές, “κοίτα που δεν καταλαβαίνουνε”. Όσο δικαιολογημένο κι αν είναι αυτό το παράπονο, ας κάτσουμε να σκεφτούμε τι κάνουμε εμείς για να επικοινωνήσουμε με τον κόσμο, κι ας το διορθώσουμε. Πάνω από όλα, ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες, είναι να πιστεύεις ότι αυτός που θα αλλάξει τα πράγματα είναι ο ίδιος ο εργαζόμενος. Να χεις απόλυτη εμπιστοσύνη στη δύναμη της οργάνωσης των εργαζομένων. Ο ρόλος των κομματιών που βγαίνουν μπροστά είναι να δείχνουν την εμπειρία και να συσπειρώνουν δυνάμεις που θα βοηθήσουν στην πάλη των εργαζομένων.
Μιας και μιλάμε για εμποροϋπάλληλους, δηλαδή για μια πολύ γενική κατηγορία εργαζομένων (από σχετικά μόνιμους εργαζόμενους σε φούρνους και Super Market μέχρι περιστασιακά εργαζόμενους στα Leroy Merlin και στα πολυτελή μαγαζιά ρουχισμού της Ερμού και του Mall) και ειδικά για εμποροϋπάλληλους του κέντρου της Αθήνας, αφού εκεί γίνανε οι παρεμβάσεις, μπορείς να σκιαγραφήσεις για λίγο αυτή την ταξική φιγούρα; Από την άποψη της τεχνικής της σύνθεσης. Σε ρωτάω αυτό το πράγμα, επειδή έχουμε όλοι μια παράσταση της εμποροϋπαλλήλου, ντυμένη στην τρίχα, στα πρότυπα συνήθως των μοντέλων και συνεχώς με ένα χαμόγελο στα χείλη, που σου δημιουργεί την αίσθηση ανθρώπων που τους ενδιαφέρει μόνο το λάιφ στάιλ και του “θέλω να περνάω καλά στα σκυλάδικα της Πειραιώς και της παραλιακής κάθε Σάββατο βράδυ”. Αν είναι έτσι τα πράγματα οι δυνατότητες επικοινωνίας με αυτό τον κόσμο είναι εξαιρετικά περιορισμένες όχι μόνο για λόγους ταξικούς, αφού έννοιες όπως αγώνας, απεργία, διαδήλωση, κλπ, θα τους ακούγονται κινέζικα, αλλά και για λόγους πολιτισμικούς, αφού διαφέρουν αρκετά από τα γενικά μας πολιτιστικά πρότυπα (εννοώ εμάς των πολιτικοποιημένων).
Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
Αυτή η βιτρίνα που προσπαθούν να περάσουν οι πολυεθνικές σημαίνει, τουλάχιστον σε μια σειρά πολυκαταστημάτων που έχουμε υπόψιν μας, μια απίστευτη διαλογή εργαζομένων καθ’ ύψος, κατά βάρος κλπ ώστε να ταιριάζουν πιο πολύ στην εικόνα του συγκεκριμένου μαγαζιού. Αυτό για τον οποιονδήποτε νέο εργαζόμενο δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά ο απόλυτος εξευτελισμός, από τι χρώμα μαλλιών θα έχει, μέχρι αν θα πάρει ένα κιλό βάρους κατά τη διάρκεια της περιόδου που θα δουλεύει. Θέλω να πω ότι δεν το διασκεδάζουν, ή δεν το ευχαριστιούνται, τουλάχιστον η πλειοψηφία τους, αλλά είναι και μια επιλογή που οδηγεί σε μια απόλυτη προσβολή της αξιοπρέπειας του ανθρώπου.
Το δεύτερο είναι ότι οι εμποροϋπάλληλοι ξέρουν πολύ καλά ότι πίσω από κάθε βιτρίνα υπάρχει μια απίστευτη εντατικοποίηση της δουλειάς, η οποία σε στιγμές έντασης, π.χ. γιορτές, δεν σημαίνει τίποτα άλλο, παρά πλήρη εξάντληση του εργαζόμενου είτε στα μαγαζιά που έχουν μια βιτρίνα, όπου ο κόσμος δεν αντέχει και οι παραιτήσεις είνα πάρα πολλές. Έχουμε φτάσει στο πλέον ακραίο φαινόμενο στις επιχειρήσεις του Πλαισίου, όπου αυτή η εντατικοποίηση έχει θεσμοθετηθεί στο εσωτερικό του μαγαζιού με το επονομαζόμενο “πρωτάθλημα εργαζομένων”, όπου βγαίνει καθημερινά ο πρώτος και ο τελευταίος εργαζόμενος σε πωλήσεις, και ο τελευταίος όταν βγει δύο φορές στην ίδια θέση απολύεται, πράγμα απόλυτα εξευτελιστικό για τον κάθε εργαζόμενο και εργαζόμενη. Μέχρι τα Super Market, όπου πέρυσι την περίοδο των γιορτών με το άνοιγμα των μαγαζιών διαδοχικές Κυριακές, υπήρχαν εργαζόμενες με παιδιά που δούλευαν 21 ημέρες συνέχεια, κλπ και είχαν υπερβεί τα όρια των αντοχών τους. Θέλω να πω ότι πίσω από τις βιτρίνες επικρατεί μια σκληρή πραγματικότητα μιας ακραίας εντατικοποίησης, ξεδιαλέγματος ανθρώπων που δεν στηρίζεται μόνο στην εμφάνιση, αλλά και στο αν και κατά πόσο αντέχει να δουλεύει σε ακραίες συνθήκες.
Άρα, υποστηρίζεις ότι οι άνθρωποι αυτοί, πέρα από την φαινομενική -πιθανόν και υποχρεωτική- υιοθέτηση του λάιφ στάιλ έχουν συνειδητοποιήσει ότι τους συμπεριφέρονται σαν κρέας…
Δεν ξέρω αν το χουν συνειδητοποιήσει, αλλά ας αναρωτηθούν όλοι γιατί μέσα στα μαγαζιά της Ερμού βλέπεις σπάνια εργαζόμενους, άνω των 30, 35 χρονών. Είναι ένα ερώτημα.
Άρα, λες ότι υπάρχει κινητικότητα στον κλάδο;
Όχι δεν είναι αυτό το νόημα. Το νόημα είναι ότι δεν αντέχει. Το μεγάλο κομμάτι του κόσμου αφού το ξεζουμίζουνε, όταν περνάει μια μικρή ηλικία σχετικά, των 30-32 χρόνων, δεν αντέχει να δουλεύει σε αυτές τις ακραίες συνθήκες, μετακινούμενος σε άλλο κλάδο ή ακόμα-ακόμα και στην ανεργία. Άρα η βιτρίνα δεν είναι αυτό που φαίνεται. Κι αυτό το ξέρουν οι εμποροϋπάλληλοι αρκετά καλά, έστω κι αν δεν έχουν βρει τρόπο να αντιδράσουνε ακόμα.
Με λίγα λόγια, διαφέρουν οι εμποροϋπάλληλοι από τους άλλους εργαζόμενους, πολιτικά μιλώντας: διαπίστωσες κάποια τραγική διαφορά, από την επικοινωνία που είχατε μαζί τους;
Πιθανότατα είναι πιο ευάλωτο αυτό το κομμάτι εξαιτίας της εικόνας που αναγκάζεται να έχει, στην προσπάθεια από πλευράς των εργοδοτών να το παρουσιάζουν ως μια πολιτισμένη ατμόσφαιρα εργασίας. Η οποία όμως υποθέτω ότι μετά από μια ορισμένη περίοδο δουλειάς, καταρρίπτεται αυτή η προσπάθεια. Πράγμα που δεν ισχύει σε ένα εργαζόμενο σε μια βιομηχανία ή σε ένα εργαζόμενο στις κατασκευές. Από κει και πέρα δεν ξέρω τι άλλο να πω, νομίζω ότι αυτή την ερώτηση μπορούν να την απαντήσου μόνο οι ίδιο οι εμποροϋπάλληλοι.
Τελικά, ευοδώθηκαν οι προσπάθειες σύνδεσης και επικοινωνίας με αυτό τον κόσμο; Έχουν δημιουργηθεί σχέσεις, κοινωνικές συμμαχίες, νέες διαδικασίες. Μου είπες και πριν για την ομάδα εργαζομένων στο εμπόριο.
Έχει δημιουργηθεί μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία που περιγράψαμε πριν, ένα δίκτυο επικοινωνίας με ένα κομμάτι εργαζομένων της Ερμού, το οποίο παρακολουθεί περιστασιακά τις μαζώξεις της «ομάδας εργαζομένων στο εμπόριο» και το οποίο μπροστά στην καινούργια ευθύνη που αναλαμβάνουμε όλοι, πλέον συζητάμε με καινούργιο κόσμο, το σοβαρότερο ζήτημα είναι που θα οδηγηθεί αυτός ο κόσμος ώστε να οργανώσει τις αντιστάσεις του, σήμερα για την Κυριακή, αύριο για τα σοβαρά ζητήματα που τον απασχολούν.
Στις αρχές του περασμένου Σεπτέμβρη μια απόφαση του ΣΤΕ αναστέλλει προσωρινά το κυριακάτικο άνοιγμα των μαγαζιών. Πώς κρίνεις αυτή την απόφαση;
Η αντιπαράθεση των γραμμών που περιγράψαμε στην αρχή, των δύο τάσεων του κεφαλαίου, εκφράστηκε και στην απόφαση του ΣΤΕ, προσωρινή πάντα μην το ξεχνάμε. Πέρα από την ουσία των κινητοποιήσεων που θεωρούμε ότι έπαιξαν ρόλο, ως αυτό καθ’ αυτό γεγονός, το κομμάτι της αστικής τάξης που ασχολείται με αυτό το θέμα, πήρε πιθανόν πολύ σοβαρά υπόψιν του και τις κινητοποιήσεις, αλλά και το ότι, μετά από πάρα πολύ καιρό, αυτές οι κινητοποιήσεις δημιουργούσαν αναταραχές μέσα στα ίδια τα μαγαζιά, για πρώτη φορά στον ιδιωτικό τομέα. Εκεί δηλαδή που είχανε ελάχιστες αντιδράσεις στους χώρους δουλειάς, ξαφνικά με αφορμή ένα θέμα φάνηκε ότι δημιουργείται μια αναταραχή, ειδικά σε κομμάτια της αγοράς που δουλεύει εύρυθμα σχετικά, αυτό είναι κάτι που δεν επιθυμεί με κανένα τρόπο. Είναι μια προσωρινή ανάπαυλα για τους εμποροϋπάλληλους, σταματώντας το εξοντωτικό της κάθε Κυριακής. Πίσω βέβαια από κάθε τέτοια απόφαση, επειδή ξέρουμε τι είναι το ΣΤΕ και τι αποφάσεις έχει πάρει και δεν έχουμε καμία αυταπάτη για το περιεχόμενο των αποφάσεων του (δικαίωση μνημονίων, επικύρωση κλεισίματος ΕΡΤ, κλπ), εκφράζονται ισορροπίες που είναι εκείνη τη στιγμή ωφέλιμες για το κράτος.
Το αν θα την αξιοποιήσεις βέβαια την απόφαση είναι δικό σου θέμα. Γιατί η κατάργηση των 52 Κυριακών δημιουργεί εφησυχασμό στο θέμα των 7 Κυριακών\, που θα το βρούμε μπροστά μας, το οποίο δεν αφορά μόνο τους εργαζόμενους κάποιων περιοχών, αλλά το σύνολο των εργαζομένων σε όλη την Ελλάδα. Το αν εσύ θα μπορείς να εκμεταλλευθείς, αυτή την περίοδο της ανάπαυλας, να δώσεις στόχο και προοπτική και να οργανώσεις και την πάλη, οργανώνοντας τον κόσμο, αυτό δεν αφορά μόνο τους εργαζόμενους, αλλά αφορά εσένα. Κι αυτό είναι ένα ζήτημα που είναι μπροστά μας. Άρα η συνέχιση της πάλης –αν γίνει οριστική η απόφαση του ΣΤΕ για τις 52 Κυριακές-, ενάντια στο άνοιγμα για 7 Κυριακές, χωρίς να χουμε δίπλα μας αυτή τη φορά τους μικροεμπόρους, που εναντιωθήκανε στις 52 αλλά όχι φυσικά στις 7, είναι μπροστά μας. Να εκμεταλλευθούμε την ανάπαυλα αυτή και να ρίξουμε όλες τις δυνάμεις μας στο να οργανωθεί ο κόσμος μέσα στους χώρους δουλειάς.
Άρα, εσύ πιστεύεις κατά βάση ότι οι κινητοποιήσεις προκαλέσανε αυτή την απόφαση του ΣΤΕ, και δευτερευόντως οι σχέσεις του μικρού εμπορικού κεφαλαίου, ή κυρίως η σύγκρουση που υπάρχει στα συμφέροντα μεταξύ μικρού και μεγάλου εμπορικού κεφαλαίου και δευτερευόντως οι κινητοποιήσεις μας; Έχει και μια σημασία αυτή η διάκριση.
Αυτό δεν θα το μάθει ποτέ κανένας, ούτε θα μπορέσει να δώσει απόλυτη απάντηση. Πιστεύω ότι η πλάστιγγα έγειρε προς την αναστολή του μέτρου για να ηρεμήσει λίγο η κατάσταση μέσα στα μαγαζιά. Άρα οι κινητοποιήσεις με την αποφασιστικότητα και τη συνέχεια τους (δεν ήταν πυροτέχνημα), παίξαν σοβαρό ρόλο σ’ αυτή την απόφαση. Από την άλλη, το σίγουρο είναι ότι μπορείς να κάνεις μεγάλες κινητοποιήσεις εκτός τόπου και χρόνου, ή με χαρακτηριστικά που δεν ταρακουνάνε κομμάτια των εργοδοτών που εμπλέκονται, και υπάρχει περίπτωση σε μια δεδομένη περίοδο, ο τρόπος της παρέμβασης σου να δημιουργεί ερωτηματικά στα κομμάτια της αστικής τάξης που εμπλέκονται, πέρα από τις εσωτερικές τους αντιθέσεις, μέχρι πόσο πρέπει να το τραβήξουνε. Αυτό μπορεί να ενσαρκωθεί σε μια απόφαση. Έχω το αντίστοιχο παράδειγμα της ΕΡΤ, που ήταν μεγάλος αγώνας, αλλά και τα χαρακτηριστικά του και ο τρόπος πάλης εξασφάλιζαν από την αρχή για την αστική τάξη, ότι την μάχη θα την κερδίσει. Γι αυτό βγήκε και εκείνη η περίφημη απόφαση του ΣΤΕ. Εργαζόμενοι απομονωμένοι, μέσα σε ένα χώρο κλεισμένοι, οι οποίοι ξεπέρασαν τις αντοχές τους, και η κυβέρνηση το εκμεταλλεύθηκε αυτό, αφού δεν της δημιουργήσανε κανένα γενικότερο πρόβλημα.
Πώς συνεχίζετε σαν συντονιστικό από εδώ και πέρα; Έγινε μια πορεία προχτές. Όπου να ναι θα εκδικαστεί η οριστική απόφαση του ΣΤΕ, τι βλέπεις να γίνεται στην απεργία της 2ας Νοέμβρη;
Τώρα ή στο μέλλον κι όποια κι αν είναι η απόφαση του ΣΤΕ και μέχρι να καθαρογραφεί, πράγμα που λένε ότι πάει για αρχές Γενάρη, θεωρώ ότι είναι η ώρα να μιλήσουν οι ίδιοι οι εμποροϋπάλληλοι μέσα από τα μαγαζιά που δουλεύουν με κάθε τρόπο: είτε με κανονική απεργία, είτε με σαμποτάζ, δηλαδή με δημιουργία δυσκολιών στη λειτουργία των μαγαζιών, ξέρουν αυτοί τους τρόπους, είτε με στήσιμο οργανώσεων μέσα στους χώρους δουλειάς για να αποφασίζουν αυτοί για το θέμα των Κυριακών. Σοβαρό κομμάτι θα παίξουν τα επιχειρησιακά σωματεία που ήδη υπάρχουν σε μαγαζιά, π.χ. Praktiker, Makro, κλπ και η αποφασιστικότητα τους. Μεγάλο κομμάτι μετατοπίζεται πλέον από το Συντονιστικό στους εμποροϋπάλληλους.
Υποβολή απάντησης