Το παρακάτω κείμενο μας εστάλη από μια πρώην εργαζόμενη στις επιτροπές προσφύγων του ελληνικού κράτους, που είχαν ως αρμοδιότητα την δευτεροβάθμια εξέταση των αιτήσεων ασύλου που υπέβαλαν οι πρόσφυγες μετά την υπογραφή της συμφωνίας Ε.Ε. Τουρκίας. Οι εν λόγω επιτροπές μπλόκαραν στην πράξη για κάποιους μήνες την εφαρμογή της εν λόγω συμφωνίας, αποφαινόμενες ότι η Τουρκία δεν αποτελεί ασφαλή χώρα για την απέλαση προσφύγων. Πολύ σύντομα το ελληνικό κράτος μετά από πιέσεις και της Ε.Ε. προχώρησε στην αντικατάσταση των εν λόγω επιτροπών από ελεγχόμενες από αυτό επιτροπές που δεν θα δημιουργούσαν ανάλογα «κωλύματα». Έπειτα από αυτές τις κρατικές μεθοδεύσεις 18 πρωην μέλη των επιτροπών προσφύγων δημοσιοποίησαν μια επιστολή που καταγέλλει τις πολιτικές παρεμβάσεις του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτική [1]. Στο κείμενο που ακολουθεί περιγράφεται το πολιτικό παρασκήνιο γύρω από τη συγκεκριμένη «κόντρα» και τους σκοπούς που εξυπηρετεί η συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας που με τόση θέρμη υπερασπίζεται η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Το δημοσιεύουμε για την καλύτερη κατανόηση των εξελίξεων όσον αφορά την αντι-μεταναστευτική πολιτική του ελληνικού κράτους, με την οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι/ες στους αγώνες που δίνουμε σε θεσμικό και μη επίπεδο.
*.*
Την 18η Μάρτιου 2016 οι ρατσιστικές, αντι – προσφυγικές πολιτικές των τελευταίων δεκαετιών σε επίπεδο ευρωπαϊκής ένωσης, βρήκαν έναν ακόμα τρόπο εφαρμογής, τη λεγόμενη Κοινή Δήλωση Ε.Ε. –Τουρκίας. Το τι προβλέπει είναι την λίγο πολύ γνωστό: όσοι εισέρχονται στα ελληνικά νησιά μέσω Τουρκίας από τις 20 Μαρτίου 2016 και έπειτα πρέπει να επιστρέφονται στην Τουρκία με τη λογική ότι η τελευταία αποτελεί ασφαλή χώρα ασύλου. Εξαιρούνται από αυτή τη διαδικασία οι ευάλωτοι πληθυσμοί, με βάση κριτήρια που έχουν θεσπιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Και εδώ είναι το κρίσιμο σημείο στην εξέλιξη των πολιτικών ασύλου σε διεθνές επίπεδο. Η σύμβαση της Γενεύης του 1951 έθεσε τα κριτήρια για τον ορισμό του ποιος είναι πρόσφυγας, κατακερμάτισε την πανάρχαια έννοια της μετακίνησης διακρίνοντας τους πληθυσμούς σε μετανάστες και πρόσφυγες, και δημιούργησε θεσμικές κατηγορίες για να οριοθετηθεί και να ελεγχθεί η μετακίνηση των πληθυσμών. Όλα αυτά σε πλήρη σύμπνοια με το δόγμα της εποχής όπου οι κατεστραμμένες χώρες και οι χώρες που είχαν πληγεί κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έμπαιναν σε διαδικασία ανοικοδόμησης λαμβάνοντας βοήθεια από το κεφάλαιο των νικητών, οι οποίοι χάραξαν τα σύνορα και έθεσαν τους όρους της μετακίνησης των πληθυσμών. Αν η συνθήκη της Γενεύης όρισε λοιπόν το ποιος είναι πρόσφυγας, η κοινή δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας με αφορμή το δόγμα περί ασφάλειας και κατάστασης εκτάκτου ανάγκης έρχεται να ορίσει το ποιος είναι πιο πολύ πρόσφυγας. Έτσι πια, η έννοια του πρόσφυγα όπως επίσης και η έννοια της ευαλωτότητας συρρικνώνονται. Αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες άτομα με βάση την εθνικότητα όπως π.χ. οι Σύριοι ενώ άλλες εθνικότητες όπως π.χ. οι Αφγανοί παρουσιάζουν όλο και πιο μικρά ποσοστά αναγνώρισης καθεστώτος του πρόσφυγα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αλλά ακόμα και σε αυτούς που αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες, μπαίνει η διάκριση του ποιος είναι πιο ευάλωτος ώστε να μην επιστραφεί στην Τουρκία.
Σε ότι αφορά το θεσμικό επίπεδο έγιναν οι εξής αλλαγές: Στην Τουρκία που δεν είχε σύστημα ασύλου γίνεται νομοθετική ρύθμιση τον Απρίλιο του 2016 προκειμένου οι Σύριοι να λαμβάνουν καθεστώς προσωρινής προστασίας. Στην πράξη ωστόσο, σύμφωνα με αναφορές τοπικών και διεθνών οργανισμών, οι προσφυγικοί πληθυσμοί δεν απολαμβάνουν παρά ελάχιστα και ελλιπέστατα δικαιώματα, ενώ έρχονται αντιμέτωποι με κράτηση και παράνομες επαναπροωθήσεις στη Συρία.
Στην Ελλάδα με το νόμο 4375/2016, ανάμεσα στα άλλα αίσχη, δημιουργούνται τα hot spot– κέντρα κράτησης στα νησιά όπου οι άνθρωποι μένουν κρατούμενοι και με γεωγραφικό περιορισμό στην κάρτα τους. Παράλληλα, έρχονται οι EASO Experts, διοικητικοί υπάλληλοι ευρωπαϊκών χωρών, να “συνδράμουν” την υπηρεσία ασύλου στην εξέταση των αιτημάτων ασύλου σε πρώτο βαθμό. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία απορρίπτουν τις αιτήσεις ασύλου με το σκεπτικό ότι η Τουρκία αποτελεί ασφαλή πρώτη χώρα ασύλου. Σε δεύτερο βαθμό, τα αιτήματα εξετάζονται από τις Επιτροπές Προσφυγών του Π.Δ. 1142010.
Οι εν λόγω Επιτροπές συγκροτούνται από ένα δημόσιο υπάλληλο ως Πρόεδρο, ένα μέλος που υποδεικνύεται από την Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες και ένα μέλος που επιλέγεται από το Υπουργείο από κατάλογο που καταρτίζει η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (Ε.Ε.Δ.Α.), ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο της πολιτείας. Αντικείμενο τους αποτελεί η εξέταση σε δεύτερο βαθμό των εκκρεμουσών προσφυγών επί αιτημάτων ασύλου που κατατέθηκαν έως την 6η Ιουνίου 2013 και απορρίφθηκαν σε πρώτο βαθμό από την έως τότε αρμόδια ελληνική αστυνομία. Λίγο μετά την κοινή δήλωση ΕΕ-Τουρκίας ανετέθη προσωρινά στις ανωτέρω Επιτροπές Προσφυγών η εξέταση των προσφυγών αιτούντων άσυλο που εισήλθαν στη χώρα από την 20η Μαρτίου 2016 κι έπειτα – ημερομηνία εφαρμογής της νομικά μη δεσμευτικής Κοινής Δήλωσης ΕΕ – Τουρκίας. Τα εν λόγω αιτήματα ασύλου είχαν κριθεί απαράδεκτα στον πρώτο βαθμό εξέτασης κατόπιν εισηγήσεων του προσωπικού του Ευρωπαϊκού Γραφείου Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO).
Από την πρώτη στιγμή, η συντριπτική πλειοψηφία των μελών των Επιτροπών τέθηκε κατά της αναγνώρισης της Τουρκίας ως ασφαλούς χώρας ασύλου. Γι αυτό το 99,5% των απορριπτικών αποφάσεων του πρώτου βαθμού ανατράπηκε στο δεύτερο. Ωστόσο όπως θα περιγράψω, ο τότε αναπληρωτής υπουργός Μουζάλας προσπάθησε μέσα από μια σειρά μεθοδεύσεων να αλλάξει την κρίση των μελών και να επέμβει στην ανεξαρτησία των Επιτροπών.
Συγκεκριμένα, ενώ οι πρώτες προσφυγές έφτασαν στις Επιτροπές στις 20 Απριλίου, η δημοσίευση των πρώτων αποφάσεων έγινε με ένα περίπου μήνα καθυστέρηση, ενώ ο νόμος 4375/2016 έθετε προθεσμία τριών ημερών. Με δικαιολογίες του τύπου “έπεσε το σύστημα, τα αρχεία είναι πολύ μεγάλα”, οι αποφάσεις που ήταν θετικές και ανέτρεπαν τον πρώτο βαθμό δεν επιδίδονταν στους πρόσφυγες. Από πλευράς Υπουργείου είχε δοθεί ένα προκάτ πρότυπο word για απόρριψη, ευθεία υπόδειξη δηλαδή για απορριπτικές αποφάσεις. Τα μέλη το απέρριψαν και εργάστηκαν πάνω στη νομική τεκμηρίωση των θετικών αποφάσεων. Στο ενδιάμεσο προγραμματίστηκαν από πλευράς Υπουργείου και δύο συναντήσεις, μια με συμβούλους τους Μουζάλα και μια δεύτερη με τη συμμετοχή και του Μουζάλα. Στη δεύτερη συνάντηση ο υπουργός έκανε ένα δεκάλεπτο μονόλογο όπου τόνισε μεν την ανεξαρτησία των Επιτροπών αλλά και την ανάγκη τήρησης της συμφωνίας. Σε αυτή τη συνάντηση ακούστηκαν διάφορα επαίσχυντα από πλευράς υπουργού όπως ότι ‘’οι Σύριοι είναι μπατζανάκια με τους τούρκους, θα είναι καλύτερα να επιστρέψουν εκεί. Στην Ελλάδα δε θα βρουν δουλειά ενώ στην Τουρκία θα έχουν δουλειά έστω και μαύρα’’. Τέλος, παραδέχτηκε ότι ‘’μπορεί να γίνονται και κάποιες επαναπροωθήσεις, αλλά συμβαίνουν και αυτά’’. Στη συνέχεια, κανονίστηκε και Τρίτη συνάντηση μόνο με τους προέδρους των Επιτροπών – δημοσίους υπαλλήλους και το Μουζάλα, χωρίς καμία ενημέρωση και φυσικά πρόσκληση στα μέλη. Παράλληλα, το Υπουργείο κοινοποιούσε μέσω mail σε όλους τους εργαζόμενους των Επιτροπών έγγραφα νομικού περιεχομένου της ευρωπαϊκής επιτροπής στα οποία περιέγραφε τους λόγους για τους οποίους η Τουρκία είναι ασφαλής χώρα. Την ίδια περίοδο και μετά τις δημοσιεύσεις των πρώτων θετικών αποφάσεων, ξεκίνησε η λασπολογία στο διεθνή τύπο ότι τα μέλη τν Επιτροπών δεν έχουν καμία σχέση με το αντικείμενο του προσφυγικού, αποφασίζουν με ιδεολογικά κριτήρια και είναι κατευθυνόμενα από τις ΜΚΟ. Ο Μουζάλας χαρακτηρίζει τις αποφάσεις νομικά ατεκμηρίωτες και από τη Σάμο απειλεί ότι ‘’όποιος διαφωνεί και μας κατηγορεί ότι δεν σεβόμαστε τα δικαιώματα πρέπει να φάει ηχηρό σκαμπίλι’’. Τότε ξεκινούν και οι πιέσεις από την ευρωπαϊκή επιτροπή για αλλαγή της σύνθεσης των Επιτροπών. Στις 16 Ιουνίου 2016 με έκτακτη τροπολογία που κατατέθηκε στη Βουλή, αφαιρείται η αρμοδιότητα της εξέτασης των αιτημάτων ασύλου με βάση την κοινή δήλωση της Ε.Ε. – Τουρκίας από τις Επιτροπές Προσφυγών και ανατίθεται σε νέες ‘’ανεξάρτητες επιτροπές’’, οι οποίες συγκροτούνται από δύο εν ενεργεία δικαστικούς και ένα υποδεικνυόμενο μέλος από την Ύπατη Αρμοστεία. Στις 18 Ιουνίου 2016, 18 μέλη των Επιτροπών Προσφυγών υπέγραψαν και δημοσίευσαν κείμενο περιγράφοντας όλο το πολιτικό παρασκήνιο του προηγούμενου διαστήματος. Με την αφαίρεση της αρμοδιότητας εξέτασης που προαναφέρθηκε, οι Επιτροπές Προσφυγών συνεχίζουν τη λειτουργία τους εξετάζοντας σε δεύτερο αιτήματα ασύλου που έχουν κατατεθεί μέχρι τις 6 Ιουνίου 2013 και κάποια αιτήματα που κατατέθηκαν μέσα στο 2015 και 2016 αλλά δεν αφορούν την κοινή δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας.
Οι “ανεξάρτητες επιτροπές” ξεκίνησαν τη λειτουργία τους τον Ιούλιο του 2016. Σύμφωνα με την 4η Έκθεση Προόδου (με ημερομηνία 8.12.2016) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εποπτεύει την εφαρμογή της συμφωνίας Ε.Ε.-Τουρκίας και εκδίδει εκθέσεις προόδου: ‘’Από τις 20 Ιουλίου έως σήμερα οι νέες Επιτροπές Προσφυγών εξέδωσαν 366 αποφάσεις στο πλαίσιο της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας – 14 σχετικά με το παραδεκτό (αν η Τουρκία είναι ασφαλής χώρα ασύλου) και 352 επί της ουσίας (αν κάποιος είναι πρόσφυγας). Ο συνολικός αριθμός περιλαμβάνει τις δευτεροβάθμιες αποφάσεις που ανέτρεψαν πρωτοβάθμιες αποφάσεις περί απαραδέκτου ή χορήγησαν καθεστώς πρόσφυγα. Επικυρώθηκαν οι αρνητικές πρωτοβάθμιες αποφάσεις σε 350 υποθέσεις ενώ ανατράπηκαν σε δύο υποθέσεις. Η συνταγματικότητα της σύνθεσης των νέων Επιτροπών Προσφυγών συζητήθηκε στις 29 Νοεμβρίου ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, η απόφασή του οποίου αναμένεται έως το τέλος του έτους. Η συγκεκριμένη απόφαση είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς θα είναι καθοριστική για την πρόοδο και πολλών άλλων υποθέσεων.
Έως τις 5 Δεκεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο είχε τοποθετήσει 93 διερμηνείς στην Ελλάδα και 74 εμπειρογνώμονες από κράτη μέλη, εκ των οποίων 52 στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης – 39 από αυτούς είναι χειριστές υποθέσεων.
Όσον αφορά τη στήριξη των συνόρων, έως τις 5 Δεκεμβρίου η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή είχε τοποθετήσει 682 υπαλλήλους στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων 54 συνολικά υπαλλήλων με σκοπό την υποστήριξη της εφαρμογής της δήλωσης. Όσον αφορά την Europol, ο αριθμός προσκεκλημένων υπαλλήλων που έχουν τοποθετηθεί επί του παρόντος στα κέντρα υποδοχής με σκοπό τη διεξαγωγή δευτεροβάθμιων ελέγχων ασφαλείας έχει αυξηθεί σε 24 (ήτοι 21 προσκεκλημένοι υπάλληλοι και 3 μέλη του προσωπικού της Europol). Επί του παρόντος, πέραν του προσωπικού της Europol που έχει τοποθετηθεί στα πέντε νησιά προκειμένου να εκτελεί δευτεροβάθμιους ελέγχους ασφαλείας, τέσσερις επιπλέον υπάλληλοι σταθμεύουν στην Περιφερειακή Ειδική Ομάδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον Πειραιά για λόγους συντονισμού. Οι τοποθετήσεις μέσω της Europol φαίνεται να παραμένουν επαρκείς, θα πρέπει ωστόσο να παρακολουθείται στενά η ανάγκη για προσαρμογές προκειμένου να καλυφθεί η μελλοντική εξέλιξη των ροών’’.
Κοινώς, ο Μουζάλας πέτυχε τη στρατιωτικοποίηση των συνόρων και την πλήρη πολιτικό έλεγχο της διαδικασίας ασύλου ακόμα πιο αποτελεσματικά από τους προκατόχους του.
Χ.Γ.
Σημειώσεις:
[1] http://www.efsyn.gr/arthro/politikes-paremvaseis-kataggelloyn-18-meli-ton-epitropon-prosfygon [↑]
Υποβολή απάντησης