Μια πρώτη μορφή αυτού του κείμενου συντάχθηκε από συντρόφους που δραστηριοποιούνται μέσα στα πλαίσια της ΣΚΥΑ που τον τελευταίο καιρό εργάζονται σε τηλεφωνικά κέντρα με σκοπό να συζητήσουμε από κοινού για την εργασιακή μας καθημερινότητα. Σύντομα όμως έφυγε από τον κύκλο της διαδικασίας μας και αποτέλεσε μια μικρή αφορμή για επικοινωνία και με άλλους συναδέλφους στους χώρους που εργαζόμαστε δημιουργώντας όμως παράλληλα την ανάγκη να θιχτούν εκτενέστερα και περισσότερα ζητήματα από αυτά που προσπαθεί να θέσει το παρακάτω κείμενο. Με την έννοια αυτή, επιφυλασσόμαστε να επανέλθουμε.
– . –
Υπάρχει κανείς που να πιστεύει ότι «η Ελλάδα δεν παράγει τίποτα»; Ότι όλοι της οι τομείς βυθίζονται στην ύφεση; Κι όμως υπάρχουν προοπτικές για τον ελληνικό καπιταλισμό και τομείς του σε πλήρη άνθιση. Οι τηλεπικοινωνίες είναι μέσα σε αυτούς τους τομείς. Είναι από τους πιο δυναμικά αναπτυσσόμενους τομείς με σημαντικές προοπτικές κερδοφορίας. Προοπτικές κερδοφορίας που, αν στ’ αλήθεια κανείς κοιτάξει πίσω από τα στατιστικά και τους αριθμούς που οι ίδιες οι εταιρίες του κλάδου δημοσιεύουν κάθε χρόνο, θα δει πως στην ουσία βρίσκεται η προεξόφληση των μελλοντικών προοπτικών πειθάρχησης των εργαζομένων τους. Τι σημαίνει αυτό με δυο λόγια; Υπερ-εντατικοί ρυθμοί εργασίας για ένα χαμηλό μισθό που όλο και μειώνεται, ανακύκλωση εργαζομένων μέσα από συνεχείς προσλήψεις/απολύσεις, και, πάνω από όλα, ελάχιστες συλλογικές αντιστάσεις. Να ποια είναι η εργασιακή συνθήκη χιλιάδων εργαζομένων σε αυτόν τον κλάδο και ειδικά όσων δουλεύουν όπως εμείς στον πάτο αυτής της παραγωγικής πυραμίδας στα «τηλεφωνικά κέντρα εξυπηρέτησης χρηστών τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών», στα call-centers.
Η κρίση έδωσε την ευκαιρία στα μεγάλα αφεντικά του κλάδου, με την τρομοκρατία της απόλυσης, να εντατικοποιήσουν την εργασία στα τηλεφωνικά κέντρα ακόμα περισσότερο από όσο ήδη εντατικοποιημένη και σκληρή ήταν. Διαρκής πίεση για να «πιαστούν οι χρόνοι», δηλαδή η μείωση της χρονικής διάρκειας μιας κλήσης ώστε να εξυπηρετείς όλο και περισσότερους πελάτες, πίεση όμως και από τους ίδιους τους πελάτες που ψάχνουν την παραμικρή αφορμή για να εκτονώσουν πάνω σου όλα τα νεύρα τους απέναντι στην εταιρία (με απειλές για μηνύσεις, βρίσιμο επί προσωπικού κτλ), ελαστικά ωράρια που αυξομειώνονται ανάλογα με τις ανάγκες της εταιρίας, κυλιόμενα ωράρια και βάρδιες που από πρωινές μπορεί να αλλάζουν σε απογευματινές ακόμα και μέσα στην ίδια εβδομάδα, εργασία τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες και μάλιστα στους ίδιους εντατικούς ρυθμούς με τις καθημερινές μέρες γιατί τις αργίες πάντοτε η δουλειά που πρέπει να βγει μοιράζεται στις πλάτες λιγότερων, πολυειδίκευση και καταμερισμός καθηκόντων γιατί πλέον δεν είσαι υποχρεωμένος απλώς και μόνο να βγάλεις τη δουλειά που έβγαζαν περισσότεροι συνάδελφοί σου στην ίδια θέση, αλλά και τη δουλειά από άλλα τμήματα που πλέον έχουν καταργηθεί και οι θέσεις τους έχουν περικοπεί. Κι όλα αυτά εν μέσω ενός αποτρεπτικού περιβάλλοντος εργασίας με εργαζόμενους στοιβαγμένους ο ένας δίπλα στον άλλον σαν ποντίκια σε αμπάρι πλοίου με συνεχή ηχορύπανση από φωνές, με προϊσταμένους να κινούνται πέρα δώθε πάνω από τα κεφάλια μας και τις καρέκλες που κάθεται κάποιος επί ένα συνεχόμενο 8ωρο να είναι ξεχαρβαλωμένες, εν αντιθέσει με τις ανατομικές των στελεχών. Χωρίς να υπολογιστεί σε όλα αυτά η μη δυνατότητα ενός εργαζομένου να έχει χρόνο να φάει σαν άνθρωπος αφού τα δεκάλεπτα διαλείμματα δεν φτάνουν για αυτό το σκοπό.
Πρόκειται για μια δουλειά επίσης που δεν αρκεί καθόλου να είσαι απλώς και μόνο «παραγωγικός», αλλά, όπως φροντίζουν να σου μάθουν ήδη από την πρώτη στιγμή, πρέπει να είσαι όλο και πιο παραγωγικός γιατί οι χρόνοι σου (πότε λόγκαρες, πότε ξε-λόγκαρες, πότε βγήκες διάλειμμα, πότε πήγες τουαλέτα, με τι ρυθμό δουλεύεις και πόσα λάθη κάνεις με αυτόν το ρυθμό, πότε συμπληρώθηκε η βάρδια και αν σχόλασες 5 λεπτά πιο πριν χωρίς να ειδοποιήσεις κτλ.) και, εν τέλει, το σύνολο της εργασιακής σου συμπεριφοράς καταγράφεται στους Η/Υ. Αυτή η συνεχής και ολοένα αναβαθμιζόμενη (ηλεκτρονική και μη) επιτήρηση εκμηδενίζει τις δυνατότητες λούφας ή σαμποτάζ. Τα πάντα καταγράφονται και ποσοτικοποιούνται. Και ό,τι ποσοτικοποιείται δεν ελέγχεται μονάχα, αλλά συγκρίνεται. Συγκρίνεται με σκοπό ο καθένας να βλέπει το συνάδελφό του ανταγωνιστικά. Γιατί ο στόχος της παραγωγής εξισώνεται με την παραγωγικότητα του πιο παραγωγικού εργαζόμενου και η παραγωγικότητα του πιο παραγωγικού εργαζόμενου, του «agent [1] του μήνα» (του Σταχανοβ…), γίνεται στόχος όλου του τμήματος. Υπάρχει έστω και ένας που να πιστεύει ό,τι όλη αυτή η «άυλη» εργασία δεν παράγει υλικά κέρδη, πρώτα και κύρια, για τα εδώ αφεντικά;
Ένα ακόμα φαινόμενο που ενδημεί στις τηλεπικοινωνίες είναι το λεγόμενο «outsourcing», η εργολαβική ανάθεση δηλαδή εργασιών μιας επιχείρησης σε τρίτες εταιρίες προκειμένου πέσει το λειτουργικό τους κόστος. Με άλλα λόγια, οι εταιρίες τηλεπικοινωνιών αναθέτουν σε τρίτες εταιρίες (π.χ. Icap) να προσλάβουν προσωπικό αντί να το κάνουν οι ίδιες. Ενώ λοιπόν από τη μία πλευρά υπάρχουν πανομοιότυπα τηλεφωνικά κέντρα που εξυπηρετούν την ίδια επιχείρηση για τον ίδιο ακριβώς σκοπό, από την άλλη το καθεστώς που ισχύει στην καθεμιά από αυτές τόσο από άποψη συνθηκών όσο και αποδοχών διαφέρει. Με τον τρόπο αυτό, αντί τα αφεντικά της μητρικής εταιρίας να προσλάβουν έναν 8ωρο εργαζόμενο με σύμβαση αορίστου χρόνου προτιμούν, μέσω των εταιριών αυτών, στη θέση αυτού του ενός να προσλάβουν δυο 4ώρους με σύμβαση ορισμένου χρόνου. Μια σύμβαση (σύμβαση ανειδίκευτου εργάτη) που είναι άλλη από αυτό που πραγματικά κάνουμε ως εργαζόμενοι στα τηλεφωνικά κέντρα, δηλαδή ως χειριστές Η/Υ με αποτέλεσμα να μη λαμβάνουμε ούτε επίδομα οθόνης/τηλεφωνικού κέντρου (το οποίο εξάλλου, ούτως ή άλλως, πλέον και επίσημα οι νέες νομοθετικές διατάξεις φρόντισαν να καταργήσουν από τα βαρέα και ανθυγιεινά).
Ειδικά από το ξέσπασμα της κρίσης κι έπειτα, δίπλα σε φοιτητές και σε αυτούς που εργάζονταν περιστασιακά σε αυτές τις δουλειές με σκοπό να συμπληρώσουν ένα ελλειμματικό οικογενειακό εισόδημα έχουν προστεθεί όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι με πολλαπλά πτυχία (με αξία ασφαλώς!) που λόγω της τεράστιας ανεργίας έχουν βρει καταφύγιο σε αυτού του είδους τις δουλειές. Ένα καταφύγιο όμως που επιτείνει το αίσθημα παγίδευσης σε μια δουλειά χωρίς μέλλον όχι μόνο οικονομικά, αλλά που αντικειμενικά μιλώντας δεν αντέχει κάνεις να την κάνει για μεγάλο χρονικό διάστημα εξαιτίας των συνεπειών της για την υγεία. Μάτια που τσούζουν από την πολύωρη έκθεση στην οθόνη και όραση που σταδιακά εξασθενίζει, ακοή που χάνει σημαντικό μέρος του φάσματός της, μέση και αυχένας που έχουν «σπάσει» από την καθιστική ζωή, αλλά και ψυχοσωματικά προβλήματα που προκαλούνται από το συνεχές στρες και από την διαρκή εγρήγορση στην οποία πρέπει διαρκώς να βρίσκεσαι. Προβλήματα για τα οποία ειδικά οι πιο «παλιοί» (γιατί όποιος κάνει τη δουλειά αυτή για 2 ή 3 συνεχόμενα χρόνια είναι ήδη πολύ παλιός) αναφέρονται συχνά στα πηγαδάκια.
Απέναντι σε αυτήν την πραγματικότητα, τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει και εμφανίζονται ολοένα πιο δυναμικά απόπειρες οργάνωσης από τα κάτω των εργαζομένων στα τηλεφωνικά κέντρα σε μια προσπάθεια άρθρωσης αντιστάσεων απέναντι στην εργοδοτική αυθαιρεσία και στο φόβο που αυτή προκαλεί. Η αρχή γίνεται αμέσως μετά το φοιτητικό κίνημα του 2006-07 στη Θεσσαλονίκη όπου κάποιοι/ες φοιτητές που εργάζονταν με συμβάσεις ορισμένου χρόνου σε συνθήκες ελαστικής ημιαπασχόλησης (τετράωρα) στα τηλεφωνικά κέντρα του ΟΤΕ αποφασίζουν να δημιουργήσουν ένα σωματείο βάσης και να μιλήσουν για την εργασιακή τους εμπειρία παράλληλα με την ιδιότητα του φοιτητή. Λίγο αργότερα συγκροτείται και αντίστοιχο σωματείο στην Αθήνα όπου οι εργαζόμενοι φοιτητές, όντας αποκλεισμένοι από τον κομματικοποιημένο γραφειοκρατικό συνδικαλισμό αρχίζουν να οργανώνονται και να απαιτούν τα δικαιώματά τους κυρίως πάνω σε ζητήματα ωραρίου, απλήρωτης εκπαίδευσης και φοιτητικών αδειών καλώντας παράλληλα σε γενικές απεργίες. Ενδεικτικό της δυναμικής που είχε το εγχείρημα ήταν η σύγκρουση με τους εργατοπατέρες του ΟΤΕ στο συνέδριο της ΟΜΕ – ΟΤΕ τον Μάιο του 2009, όπου αρνήθηκαν να δώσουν το βήμα σε μέλη του σωματείου και ακολούθησαν προπηλακισμοί. Ωστόσο, το γεγονός πως η σύνθεση του κόσμου άλλαζε συνεχώς, εξαιτίας των συμβάσεων διάρκειας ενός χρόνου, οδηγούσε σε περιόδους έξαρσης και ύφεσης της δράσης των σωματείων. Σήμερα, ο ΟΤΕ απασχολεί πλέον ελάχιστους φοιτητές με προοπτική να αντικαταστήσει και όσους έχουν απομείνει.
Συγχρόνως, στις υπόλοιπες εταιρίες του κλάδου (Vodafone, Wind κτλ.) τα επιχειρησιακά σωματεία αγωνίζονται για την ανάκληση απολύσεων στα τηλεφωνικά κέντρα και παλεύουν ενάντια στις προσπάθειες μείωσης του κόστους από τα αφεντικά (ενοικιάσεις εργαζομένων, outsourcing κτλ). Ένας αγώνας όμως δύσκολος όχι μόνο γιατί υπάρχει ο τρόμος της απόλυσης ή γιατί στους περισσότερους χώρους δουλειάς δεν υπάρχει καμιά απολύτως οργάνωση, αλλά και γιατί και στις περιπτώσεις όπου αυτή υπάρχει πολλές φορές είναι γραφειοκρατικοποιημένη και δεν καλύπτει τους εργαζόμενους των τηλεφωνικών κέντρων, επιτείνοντας τους διαχωρισμούς και τις διαιρέσεις. Σε μια λοιπόν προσπάθεια οργάνωσης των τηλεφωνητών του υπόλοιπου ιδιωτικού τομέα πάνω σε κέντρα εξυπηρέτησης πελατών (Teleperformance, Icap, υπογραφή ατομικών συμβάσεων εργασίας κτλ.) δημιουργήθηκε πρόσφατα η «συνέλευση εργαζομένων στα τηλεφωνικά κέντρα» (βλ. akoustika.espiv.net). Μια συνέλευση που προσπαθεί να κινηθεί ανάμεσα στο αν θα πρέπει να συγκροτηθεί σε σωματείο, την προπαγανδιστική δουλειά στους χώρους εργασίας και την παρέμβαση ενάντια στις απολύσεις. Ειδικά σε μια περίοδο όπως αυτή όπου παρά τα μεγάλα κέρδη το σχέδιο των αφεντικών για απολύσεις και ανατροπή όλων των συμβάσεων βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, ο αναβρασμός που υπάρχει μεταξύ των συναδέλφων δεν πρέπει να μείνει, όπως συνήθως, μόνο στα πηγαδάκια ή στις συναδελφικές παρέες. Ο δρόμος που έχουμε μπροστά μας είναι σίγουρα πολύ δύσκολος. Ας μην είναι τουλάχιστον μοναχικός, αλλά συλλογικός.
Εργαζόμενοι/ες σε call-centers
Απρίλιος 2012
Σημείωση:
[1] Agent, δηλαδή φορέας, φορέας αιτημάτων, ιμάντας μεταβίβασης. [↑]
Υποβολή απάντησης